اسفندیار تخمکار علیائی، سوم فروردین ۱۳۴۲ در روستای صیدآباد از توابع شهرستان تربت جام به‌دنیا آمد. تحصیلات خود را تا سال سوم دبیرستان ادامه داد و بعد به دلایلی ترک تحصیل کرد. پدرش در نواختن دوتار و اجرای مقام‌های اصیل منطقه توانایی و مهارت خاصی داشت و در کار ساخت ساز دوتار نیز استاد بود. او از همان دوران کودکی نواختن دوتار و ساخت ساز را در محضر پدر آموخت و ۲۲ ساله بود که برای نخستین بار به ساختن دوتار با استفاده از راهنمایی‌های پدر پرداخت. سازی که ساختنش، دو هفته طول کشید.
از سال ۱۳۶۷ تاکنون اسفندیار تخمکار، گروه موسیقی تشکیل داده و در شهرها و کشورهای گوناگون به معرفی موسیقی تربت جام پرداخته است. هم‌اکنون هم سرپرستی گروه «مشتاق» با اوست. خبرگزاری میراث فرهنگی با این نوازنده و سازنده دوتار به گفت‌وگو نشسته که در ادامه می‌خوانید:
چند گروه موسیقی بومی در تربت جام فعالیت می‌کنند؟
۱۰ گروه موسیقی و ۱۱ گروه بازی محلی در تربت جام وجود دارند که در طول سال و به بهانه‌های مختلف برنامه اجرا می‌کنند؛ بگذریم از این که هر سال، چهار یا پنج گروه موسیقی یا بازی از تربت جام به جشنواره‌های موسیقی در کشورهای گوناگون دعوت می‌شوند.
چرا مرتب از اصطلاح بازی محلی استفاده می‌کنید نه رقص؟
در موسیقی‌های محلی و آیین‌ها و آداب و رسوم خراسان و منطقه تربت جام آنچه رایج بوده و هست عنوان بازی محلی است نه رقص… در هر حال مهم نیست این گونه از آداب و رسوم مردم منطقه ما را چه بنامند؛ بازی، رقص یا حرکات آیینی، آنچه اهمیت دارد این‌که بازی‌های ما سماع است؛ مفهوم و فلسفه دارد و «من درآوردی» نیست… بازی هایی که باید ثبت و ضبط شوند زیرا نشان‌دهنده بخشی از آداب و رسوم مردم منطقه است.
وزارت ارشاد و سازمان میراث فرهنگی تا چه اندازه از موسیقی و بازی‌های محلی تربت جام پشتیبانی می‌کند؟
اداره ارشاد تربت جام خیلی وضعیت مشخصی ندارد؛ یک سال است که رییس ارشاد تصادف کرده و در حالت کماست؛ به تازگی رییس آموزش و پرورش را به عنوان سرپرست با اختیارات محدود تعیین کرده‌اند؛ طبیعی است که در این شرایط کسی به موسیقی بومی و حفظ و گسترش آن فکر نمی‌کند؛ هرچند پیش از آن هم شرایط بهتر و حمایت بیشتری وجود نداشت.
شما مسئول انجمن موسیقی تربت جام هم هستید و در شهرستان‌ها بیشتر اختیارات به انجمن‌ها سپرده شده‌است؟
در تربت جام هم این انجمن موسیقی است که تفاهم‌نامه می‌نویسد و تصمیم می‌گیرد اما مساله اینجاست که از انجمن‌های موسیقی، کاری برنمی‌آید. معرفی موسیقی محلی و ثبت و ضبط نغمه‌های آن، عزمی جدیب می‌طلبد و همه سازمان‌های فرهنگی باید از آن پشتیبانی کنند.
انجمن‌های موسیقی، بخشی از وزارت ارشاد و مجری سیاست‌های این نهاد در زمینه موسیقی هستند؛ ارشاد می‌تواند نقش مهمی در حفظ و معرفی موسیقی محلی داشته باشد… انجمن موسیقی تربت جام چه کرده‌است؟
ما هر سال دو جشنواره برگزار می‌کنیم: یکی به مناسبت هفته وحدت دیگری هم جشن انتظار که همزمان با نیمه شعبان برگزار می‌شود.
 |
| اسفندیار تخمکار: ۱۲۰ مقام در موسیقی خراسان وجود دارد؛ ما خواسته‌ایم که تنها «نوایی» را بشنویم…جشنواره‌های موسیقی نواحی به حفظ این گونه از موسیقی و معرفی آن کمک نمی‌کند |
تربت جام جزو شهرهایی است که شیعه و سنی با هم و در کنار هم زندگی می‌کنند آیا نغهمه‌های این دو متفاوت با یکدیگر است؟
شاید اشعار تا اندازه‌ای متفاوت باشد اما آنچه مهم است این‌که شیعه و سنی با هم زندگی می‌کنند و در حفظ موسیقی تربت جام می‌کوشند؛ من از سال ۶۶ تاکنون گروه موسیقی دارم؛ همیشه نیمی از اعضا شیعه و نیم دیگر سنی بوده‌اند و همه با هم موسیقی تربت جام را اجرا کرده‌ایم.
جشنواره‌هایی چون جشنواره موسیقی نواحی تا چه اندازه به زنده ماندن موسیقی محلی کمک می‌کنند؟
کسی منکر زحمت‌های محمدرضا درویشی برای موسیقی محلی نیست اما این جشنواره‌ها به حفظ موسیقی کمک نمی‌کند؛ وقتی هنرمندان موسیقی محلی نه حقوق دارند و نه بیمه هستند چطور می‌توان توقع داشت این نوع موسیقی زنده بماند. تکلیف تلویزیون هم که روشن است.
بعضی براین باورند موسیقی محلی، تکراری است و این تکرار از جذابیت آن می‌کاهد؛ برای مثال مردم تا کی می‌خواهند مقام «نوایی» بشنوند؟
به این خاطر که نخواسته‌ایم با مقام‌های دیگر موسیقی خراسان آشنا شویم. ۱۲۰ مقام موسیقایی در خراسان وجود دارد اما بسیاری فکر می‌کنند موسیقی این منطقه در مقام نوایی خلاصه می‌شود. از رادیو و تلویزیون ما چقدر موسیقی محلی پخش می‌شود؟ چه اندازه از نوازندگان حمایت می‌شود؟
یعنی شنیدن ریتم‌ها و مقام‌های تکراری به خود هنرمندان موسیقی محلی ارتباطی ندارد؟
هر موسیقی و هر مقامی، حال و هوای خاص خودش را دارد؛ نمی‌توانی در جشن عروسی موسیقی تعزیه اجرا کنی؛ از سوی دیگر هنرمند، تحمیل‌ناپذیر است و نمی‌توان به زور از او چیزی خواست. کافی است ذهن هنرمند را محدود و برای فکر او خط و ربط تعیین کنی آن وقت باید فاتحه هنر را بخوانی…
https://musiceiranian.ir/?p=21453
دیدگاهتان را بنویسید