«طراحی آواز» یعنی خلاقیت

اجرای تصنیف «افسانه» به خوانندگی سید محسن مولانا با همراهی تار برهان الدین دارابی و تمبک محمدرضا محمودی در دستگاه سه گاه بخش اول برنامه سومین نشست تخصصی آموزشی «آیین آواز» را تشکیل می داد.

علی شیرازی کارشناس مجری برنامه درباره کیفیت این اجرا بیان کرد: صدای مولانا  دارای تحریرهایی قوی است  که هر چه گذشت ما دیدیم تسلط این خواننده بر صدایش بیشتر شد. مولانا هرچند که از صدای هر سه استادش تأثیر پذیرفته اما در آواز به صدای خودش رسیده و شعر را به مانند علی رستمیان استاد این سال هایش شمرده و با طمأنینه می‌خواند. دارابی نوازنده تار نیز به خوبی از عهده جواب آواز برآمد و نشان داد نوازنده‌ای قوی است.

اجرای امیر مداح خواننده در کنار تارنوازی رامتین راستی دومین اجرای برنامه روز گذشته را تشکیل می داد که شیرازی درباره کیفیت خوانش این هنرمند نیز گفت:  امیر مداح از جمله هنرمندانی است که چه در زمینه صدا و لحن خوانندگی و چه درباره تلفیق شعر و موسیقی و جمله بندی‌های تحریری صاحب شیوه محسوب می‌شود. او سالها در رادیو به خواندن اشعار عرفانی مشغول بوده است.

علی رستمیان خواننده پیشکسوت موسیقی ایرانی هم در این مراسم ضمن اجرای قطعه ای در دستگاه همایون با همراهی آوا رستمیان و محمدرضا رستمیان بخش سوم اجراها را تشکیل می داد.

رستمیان بعد از اجرای خود که با استقبال مخاطبان همراه بود، در پاسخ به این پرسش که «طراحی آواز» در موسیقی چه معنایی دارد؟ توضیح داد: طراحی آواز یعنی خلاقیت. یعنی هنرجو آنقدر منازل را به درستی و یک به یک طی کنند تا به خلاقیت در آواز دست پیدا کند.

وی با ذکر خاطره ای از محمدرضا شجریان گفت: آقای شجریان به ما می‌گفت بهترین راه برای آموختن آواز، یادگیری و بهره مندی از مکتب اصفهان و شیوه طاهرزاده است.

این خواننده با اشاره به توصیه های استاد حسن کسایی در حوزه آواز ایرانی، عنوان کرد: زنده‌یاد حسن کسایی به آوازخوان ها می‌گفت «ابداع کنید و به ردیف چیزی اضافه کنید.» خلاقیت هم دقیقاً یعنی همین. در واقع همه اینها با طراحی است که حاصل می‌شود. مثلاً فکر کنید تحریر جوادخانی در گوشه رضوی از دستگاه شور را هم شخصی به نام جوادخانی ساخته است. در واقع مجموعه ردیف موسیقی سازی و آوازی ما از خلاقیت افرادی که هر یک به سهم خود چیزی به موسیقی ما افزوده‌اند حاصل شده و پایدار مانده است.

رستمیان ادامه داد: حتی هنر بداهه خوانی در آواز هم بر اثر ممارست فراوان در طراحی آواز و آزمون و خطا به دست می‌آید. استاد زنده‌یاد پایور همیشه به من توصیه می‌کرد و می‌گفت «هر وقت با استاد جلیل شهناز به استودیو می‌روم به ایشان نگویم مثلاً و مشخصاً فقط برایم سه دقیقه تکنوازی کند». پایور می‌گفت «باید شهناز را آزاد بگذاری تا هر قدر که می‌خواهد ساز بزند. آن وقت مثلاً آن یک ربع یا ۲۰ دقیقه حاصله را به یادگار برداری و حتی برای من هم هدیه بیاوری تا از آن الهام بگیرم». دقت کنید هنرمندی مثل پایور از شهناز الهام می‌گرفت و ما هم جدای از آن ۱۵ تا ۲۰ دقیقه، یک بار هم از آقای شهناز درخواست می‌کردیم تا آن سه دقیقه تکنوازی یی را که برای آلبوم احتیاج داشتیم برایمان بزنند.

رستمیان در ادامه با نام بردن از بنان، گلپایگانی، ایرج و شجریان گفت: در همه آثار این عزیزان طراحی آواز مشهود است. آقای شجریان همیشه به ما می‌گفت «بهترین درآمدها در آواز ایرانی متعلق به بنان است که همگی طراحی شده و بافکر اجرا شده‌اند». شما اگر دقت کنید می بینید اغلب آثار گلپایگانی هم طراحی شده است، مثل سه گاه مشهورش با مطلع شعری ای ساربان. بهترین آوازهای گلپا برآمده از آن ۱۷ سالی است که ترانه و تصنیف نمی‌خواند و با خواندن آن آوازها جاودانه شد. به هر صورت استاد شجریان می‌گفت «بهترین کار این است که روی شعر، ملودی سازی کنید. یعنی بکوشید جان شعر را پیدا کنید و آن را به آواز در بهترین حالت و شکل ممکن بخوانید.»

مظفر شفیعی، داود فیاضی، مرتضی غزنوی، محمدعلی قدمی، وحید عسکریان، هوشنگ فراهانی، علیرضا حاجی طالب، هوشنگ علی اکبری (خواننده قدیمی، از شاگردان استاد زنده‌یاد علی اکبر دودانگه)، عیسی فرزان راد، امیرمحمد تفتی، محمدرضا جعفری (کارگردان برنامه تلویزیونی آوای ایرانی)، فرامرز امینی، سعید ناظمی (شاعر و نویسنده) و جواد صادقی (استاد و مدرس انجمن خوشنویسان) از جمله هنرمندان حاضر در این برنامه بودند.