وقتی کلام بومی به موسیقی ملل وارد می شود

ناصر منتظری

موسیقی ایرانیان – سحر طاعتی: ترانه ها و موسیقی های بومی و منطقه ای همیشه از جایگاه خاصی برخوردار بوده و از آنجایی که برآمده از یک فرهنگ غنی است با مخاطب ارتباط تنگاتنگی برقرار می کند. ابراهیم منصفی، شاعر، خنیاگر، نویسنده و هنرمند پرآوازه هرمزگانی که به نیمای هرمزگان شهرت دارد در دوران حیات خود ترانه هایی سروده که شاید کمتر کسی به آنها توجه داشته و این در حالی است که اشعار او که تمی محلی دارد برآمده از یک فرهنگ غنی جنوب کشور است. به نوعی او و دیگر همنسلانش بودند که شعر نو را در منطقه هرمزگان گسترش دادند.

او که در شعرهای آزاد خود پیرو احمد شاملوست با تاثیرپذیری از اقلیم و جغرافیای بومی منطقه گاهی به شعر خود تمایزی قابل تشخیص داده است. بواسطه همین ویژگی شعری او، چند سالی «ناصر منتظری» نوازنده گیتار دست به جمع آوری ترانه های او زده و با آهنگسازی بر روی این ترانه ها، برخی از آنها را در قالب دو آلبوم با عنوان «روزن رفته » و «چی چکا» منتشر کرده است.

منتظری بعد از سالها کار بروری اشعار منصفی تصمیم دارد اولین کنسرت رسمی خود را که شامل اجرای آثاری از این دو مجموعه است، ۲۷ تیرماه در فرهنگسرای نیاوران برگزار کند. به همین بهانه سایت خبری و تحلیلی «موسیقی ایرانیان» گفتگویی با این هنرمند ترتیب داده که در ادامه می توانید دنبال کنید.

*با توجه به اینکه برای اولین بار کنسرت رسمی خود را در نیاوران برگزار خواهید کرد ، چه رپرتواری را انتخاب کرده اید؟

این کنسرت منتخبی از دو آلبوم قبلی من با عنوان «روزن رفته» و «چی چکا» است که در کنار قطعات این دو آلبوم و یک سری کارهایی که تا به حال اجرا نشده را نیز اجرا خواهیم کرد.

در این کنسرت، ماهان میرعرب و آرش رئیسی نیز در اجرای برخی از قطعات من را همراهی می کنند.

*همانطور که اشاره کردید در این اجرا قصد دارید یک تعداد کار جدید را نیز اجرا کنید، این آثار نیز بر اساس اشعار ابراهیم منصفی و در همان قالب دو آلبومتان است یا متفاوتند؟

بله کل قطعاتی که قرار است اجرا شود از ترانه های آقای منصفی است فقط اینکه این ترانه ها اکثرا جز ترانه هایی است که خود آقای منصفی هیچ گاه اجرا نکردند و به نوعی خام بودند و من خودم روی آنها آهنگسازی کردم و قرار است در این کنسرت آنها را اجرا کنیم.

البته ناگفته نماند که ترانه های این دو آلبوم هم هیچ وقت توسط آقای منصفی اجرا نشده اند درواقع من آنها را انتخاب و رویشان آهنگسازی کردم.  در میان قطعاتمان نیز آثاری هم دیده می شود که  قبلا توسط خود ایشان  اجرا شده اند اما ما به شکل و سیاق دیگری  آنها را اجرا خواهیم کرد.

ناصر منتظری

*چه شد که سراغ آثار آقای منصفی رفتید ؟ با توجه ایشان در قید حیات نیستند آیا قانون مولف برای ایشان رعایت شده ؟ خانواده این ترانه سرا مشکلی برای جمع آوری آثار و نیز انتشار آنها در قالب آلبوم نداشتند؟

استفاده از ترانه های آقای منصفی کپی رایت دارد درواقع هزینه های اجرای این قطعات در آلبوم به خانواده ایشان پرداخت شده است.

 من خودم جز تیم جمع آوری آثار و کتابهایشان ایشان هستم و  نزدیک ۲۰ سال است که این کارها را همراه با دوستانم انجام می دهم  به طوری که تا کنون سه الی چهار کتاب از ایشان منتشر کردیم و یک سی دی از آثارشان در کنار این دو آلبوم بنده منتشر شده است.

اما اینکه من چرا کارهای ابراهیم منصفی را انتخاب کردم این بوده که ایشان یکی از شاخص ترین ترانه سراهای بومی منطقه ما هست و از لحاظ شخصی کار و ترانه هایش برای من خیلی دلنشین بود . من اوایل جوانی خیلی به ادبیات علاقمند بودم و کاری که آقای منصفی کردند به نوعی بود که فضای ترانه هرمزگان را تغییر داد چرا که قبلا فضای ترانه هرمزگان روی محور مباحث سطحی و ترانه های ضعیف و عامیانه بود اما ایشان آمد و به ترانه هرمزگان شخصیت داد و از آن حالت قبلی درآورد به طوری که امروزه می بینیم که  ترانه های ایشان بسیار ناب هستند و من نیز آنها را خیلی دوست داشتم و سعی کردم در کارهایم از آثار ایشان استفاده کنم.

* شما و ابراهیم منصفی هر دو از هنرمندان جنوب کشور هستید و در این آثاری که مشترکا از شما منتشر شده دیده می شود که ترانه های ایشان با  ساز گیتار  تلفیق و اجرا شده اند. چرا از سازهای بومی و محلی جنوب برای این تلفیق بهره نبردید که به نوعی تلفیقی باشد از ترانه های محلی جنوب باشد با سازهایی که در همان منطقه نواخته می شود؟

شاید برمیگرد به اینکه من خودم ازلحاظ سلیقه خیلی به موسیقی ملل علاقه دارم به خصوص موسیقی آمریکای لاتین و سعی کردم سبک های موسیقی دنیا را که خودم هم دوست داشتم مثل سبک جز و فلامنکو را وارد کنم به این ترانه ها.

من قبلا هم گفتم؛ برای من بیان این ترانه ها خیلی اهمیت زیادی دارد که خوب خوانده و کلمات به درستی ادا شود بر این اساس سعی می کنم موسیقی را به شکلی استفاده کنم که هم از لحاظ ریتم و هم سبک؛ کار نویی در منطقه هرمزگان باشد.

ناصر منتظری

البته این مسئله ای که شما می گویید یعنی تلفیق سازهای بومی و ترانه های منصفی با گیتار نیز می تواند خیلی جالب باشد.

به نظر من فضای شلوغ موسیقی؛ اهمیت این ترانه ها را یک مقدار پایین می آورد به همین خاطر من سعی کردم یک فضای خلوت موسیقی را استفاده کنم مشتمل بر یک ، دو و یا نهایت سه ساز که در واقع بیان ترانه خرده نشود و سعی کردم در برخی قطعات از موسیقی فلامنکو و جز استفاده کنم. من دلم می خواست آنچه را که شنیده بودم در فضای آلبوم هایم به شکلی با این ترانه ها تلفیق کنم. در این آثار کلام و خود ترانه یک پله بالاتر از خود موسیقی است و موسیقی یک نقش همراه کننده کلام است  که خودش در اولویت نیست.

به طور کلی من سعی کردم کلام بومی را وارد یک ریتم هایی کنم که در موسیقی ملل هم گاها استفاده میشود. این سبک تا به امروز کمتر دیده شده در منطقه بندرعباس.

*می شود گفت این شیوه می تواند وجه بین المللی داشته باشد به طوری که بتوان آنها را در سایر کشورها نیز اجرا کرد؟

بله می تواند این اتفاق بیفتند چرا که یکبار هم در اسپانیا من اجرایی داشتم و این نحوه اجرا برایشان جالب بود حتی یکی از استادان جنوب اسپانیا پیش من آمد و طی صحبتی که داشتیم به من گفتند با توجه به اینکه نمی دانم شما چه می گویید و معنای کلمات را نمی دانم مطمئم هر چه هست کلام، کلام زیبایی است و متوجه کلیت زبان موسیقی شده بود.

* باتوجه به چنین واکنشهایی تصمیمی هم دارید که این کنسرت را در کشورهای دیگر اجرا کنید؟

حتما. برنامه خواهیم داشت. یکی از دوستان من از اتریش به ایران می آید و قرار است برنامه ریزی داشته باشیم برای اجرا در کشورها مختلف.

*به غیر از آقای منصفی ترانه سرایی در منطقه هرمزگان هست که شما تمایل به جمع آوری کارهایشان داشته باشید ؟ چون از اقدامی که در زمینه ترانه های این ترانه سرای بومی کردید این تصور ایجاد می شود که شما همتتان را بر این گذاشتید که اشعاری که مربوط به منطقه خودتان هست را با موسیقی تلفیق و  حفظ و اشاعه دهید؟

قطعا ترانه سرایان دیگری هم در منطقه وجود دارد ولی من تصمیم خاصی نداشتم برای این کار ولی چیزی که برای من جذاب بود برای رفتن سراغ ترانه های منصفی؛ ترانه ها و شخصیت ایشان و نوع زندگیشان که چند وجهی بود. این هنرمند بسیار محبوب بودند و من خودم با ایشان یکبار دیدار داشتم و واقعا کارهایشان را دوست داشتم. آقای منصفی به شکل نامنظمی کارهایش را انجام داده و ترانه هایش جاهای مختلفی پخش شده بود در واقع کارها ایشان نظم خاص آرشیوی نداشت و ما سعی کردیم آنها را جمع آوری کنیم. شاید بقیه ترانه سرایان منطقه خودشان آثارشان را جمع آوری کردند و حتی چاپ شده ولی فکر می کنم کارهای منصفی باز هم جای کار دارد و هنوز باید پرداخته و گردآوری شود.

ناصر منتظری

*فکر میکنید با این کاری که صورت گرفته چه قدر توانسته اید در اشاعه کارهای آقای منصفی خصوصا بین نسل جوان موثر باشید؟

این را من نمیتوانم جواب بدهم بلکه باید از دیگران بپرسید که من چه قدر توانسته یا نتوانسته ام. اما به طور کلی من به این کارها به صورت خیلی شخصی نگاه می کنم  درواقع علاقه شخصی خودم باعث شد که به این سمت بروم چرا که من موسیقی را به صورت خیلی تجربی شروع کردم و هیچ گاه تحصیلات آکادمیک در زمینه موسیقی نداشتم و اینها تجربیاتی بود که طی سالها با افراد مختلف داشتم. به عنوان مثال سهیل نفیسی در این راه خیلی به من کمک کرد و من خیلی از ایشان آموختم. به هرحال این دو آلبوم برآیند سلیقه شخصی من به یک ترانه سرای جنوب است که خودم خیلی خودش و کارهایش را دوست داشتم و سعی کردم این ترانه ها را به شکل خیلی خوبی که خودم دوست داشتم در بیاورم  حال اینکه دیگران چگونه قضاوت می کنند باید از خودشان پرسید.

*بازخورد مردم به خصوص مردم جنوب نسبت به این دو اثر چه بود؟ و همینطور واکنش خود خانواده منصفی به انتشار آنها؟

من خیلی انعکاس مثبتی از اطرافیانم گرفتم اما مسئله ای که هست توزیع این دو اثر در بندرعباس و سایر شهرهای هرمزگان خوب نبوده یعنی پخش کننده ای که در تهران بوده نمی دانم چه مشکلی با اینجا داشتند یا اینکه اینها چه مشکلی با آنجا داشتند به هر حال پخش مناسبی نشد که به خوبی شنیده شود. ولی در فضای مجازی و … انعکاس خوب بوده حداقل برای خود من . ولی آنطور که باید و شاید در بندرعباس توزیع نشد .

من خیلی با خانواده منصفی ارتباطی ندارم ولی از طریق وکیلشان شنیدم که راضی هستند ولی به خودم هیچ وقت چیزی نگفتند.

*شما قصد دارید در ادامه روند تولید آلبوهایی با ترانه های منصفی روی کارهای شاملو و مولانا نیز کار کنید؟

چند تا ازکارهای این دونفر را انتخاب کردم ولی هنوز برنامه ریزی دقیقی صورت نگرفته ولی سعی می کنم بعد از آلبوم سوم که باز هم به کارهای آقای منصفی اختصاص دارد و تلاشم براین است که پرونده ایشان بسته شود، سراغ کارهایی با استفاده از مولانا و شاملو و شاید حافظ خواهم رفت.

*این کار سوم از ترانه های منصفی؛ آخرین مجموعه خواهد بود؟

من سعی دارم سه گانه ای داشته باشم از کارهای ایشان بنابراین آلبوم سوم هم شامل ترانه هایی است که ایشان اجرا نکرده اند .

* با توجه به اینکه شما روی یک هنرمند بومی دست گذاشتید و خواستید که کارهایش را بیشتر معرفی و گسترش دهید آیا ارشاد هرمزگان حمایتها و همراهی هایی را با شما دراین زمینه داشتند؟

من هیچ وقت از آنها کمکی نخواستم که بدانم جوابشان مثبت است یا منفی من سعی کردم به صورت شخصی هم هزینه های آلبوم را با همراهی دوستانم انجام دهم و هیچ گاه کاری با آنها و ارشاد نداشتم.

*در برهه زمانی هستیم که به موسیقی و شعرهای بومی توجه چندانی نمی شود فکر می کنید چه قدر این مسئله جای کار دارد و می توان  اقداماتی در زمینه حفظ و اشاعه آنها صورت داد؟

کار خیلی مثبت است و بقیه کسانی که دستی در آتش دارند باید جلو بیایند و کارهایی بکنند فقط منصفی نیست بلکه ترانه سراهای دیگری هم هستند، نوازندگان و سازهایی محلی ای وجود دارند که بواسطه پرداختن به ابزار جدید در حال از بین رفتن هستند .

سلیقه شخصی من این بوده که به کارهای منصفی بپردازم حال ممکن است افراد دیگری به دیگر شخصتیها بپردازند و خیلی مهم است که به این مسلئه اهمیت داده شود.

*هیچ وقت این دو اثر را در هرمزگان اجرا نکردید؟

خیر فقط در برخی شب شعرها یکی دو قطعه را اجرا کردم و این اولین کنسرت رسمی من است .البته تصمیم دارم امسال کنسرتی هم در بندرعباس یا شهرستانهای هرمزگان داشته باشیم .