در دستگاه «شور» و «ماهور»

سیاوش ایمانی

اولین دوره آموزش و تحلیل و بررسی «ردیف آوازی عبدالله دوامی» در دستگاه شور و ماهور، توسط مرکز آموزشی موسیقی «نوای شهر آشوب» برگزار می شود.

«سیاوش ایمانی» که مسئولیت برگزاری این دوره های آموزشی را برعهده دارد، با اعلام این خبر به خبرنگار «موسیقی ایرانیان» گفت: «این کلاسهای آموزشی در طول ۱۲ جلسه در مرکز آموزشی موسیقی «نوای شهر آشوب» برگزار خواهد شد و نواختن یک ساز ایرانی و آشنایی متوسطه به ردیف، پیش نیاز حضور در این دوره آموزشی است.»

وی درباره زمان بندی و سرفصل کلاس افزود: «جلسه اول تا پنجم: بررسی دستگاه شور و بخشی از متعلقات، جلسه ششم: پرسش و پاسخ، جلسه هفتم تا یازدهم: بررسی دستگاه ماهور و جلسه دوازدهم: پرسش و پاسخ است و زمان هر جلسه نیز حدود یک ساعت و نیم خواهد بود، سرفصل جلسات نیز به این شرح است: دستگاه شور “جلسه اول: بررسی گوشه های «درآمد خارا، درآمد شور، کرشمه، گوشه رهاوی»”، “جلسه دوم: بررسی گوشه های «سلمک، قرچه، رضوی و زیرکش سلمک»”، “جلسه سوم: بررسی گوشه های «عزال، حسینی، ملک حسین، دو بیتی و خارا»”، “جلسه چهارم: بررسی گوشه های «شهناز، قجر و گرایلی»” و “جلسه پنجم: نگاهی به متعلقات شور”. دستگاه ماهور “جلسه هفتم: بررسی گوشه های «درآمد اول، پنجه شعری، داد، حصار و ابول»، “جلسه هشتم: بررسی گوشه های «آذربایجانی، نصیرخانی، مرادخانی، چهارپاره و فیلی»”، “جلسه نهم: بررسی گوشه های «شکسته، خاوران، دلکش، عراق، محیر و حزین»”، “جلسه دهم: بررسی گوشه های «راک، صفیر، راک عبدالله، راک کشمیر و نیشابورک»”، “جلسه یازدهم: بررسی گوشه های «نیریز، مثنوی، ساقی نامه و صوفی نامه»”»

ایمانی در جواب سوال خبرنگار ما درباره اینکه ردیف در موسیقی ایرانی چه جایگاهی دارد، چنین پاسخ داد: «پاسخ به این پرسش را می توان در بستر دو چارچوب کلی و متضاد جست وجو کرد، روی کرد آموزش-محور و روی کرد موسیقی- محور؛ روی کرد آموزش-محور بر پایه ی نگرش صرفن جزءنگر به موسیقی بناشده است که در آن مقوله ی آموزش به طور کلی از مقوله ی آفرینش موسیقی جداست و ردیف در این روی کرد، چه از نظرتکنیک ها و فنون سازی و آوازی، و چه از نظر شناخت مایه ها و راز و رمز گوشه ها، تنها پایه ی آموزشی موسیقی ایرانی ست و بس. ردیف گام اول پنداشته می شود که هنرجو باید از آن گذر کند تا به مقام نوازندگی، بداهه پردازی، یا آهنگ سازی برسد.»

وی در همین زمینه در ادامه صحبت هایش افزود: «شکی نیست که ردیف می تواند و چه بسا باید در موسیقی ایرانی چنین نقشی را بر عهده گیرد. اما آیا ردیف را تنها در این نقش شناختند، در حقیقت فروکاستن جای گاه و کارکرد آن نیست؟ آیا چنین تعریف فروکاهنده ای از ردیف نتیجه اش بی قدر کردنآن نیست؟ و آیا چنین روی کردی با ذات موسیقی ایرانی در تضاد نیست؟ من بر این باورم که ردیف صرفن پایه ی آموزشی موسیقی ما نیست؛ ردیف گام اول موسیقی ما نیست؛ بلکه ردیف دست آوردتاریخی با ارزش موسیقی و فرهنگ موسیقایی ماست. در برابر روی کرد آموزش-محور که بر پایه ی نگرش جزءنگر به موسیقی بنا شده است، روی کرد موسیقی- محور به ردیف قرار دارد که نگاهی کل نگرانه به موسیقی دارد. در این رویکرد مقوله ی آموزش جدای از آفرینش موسیقی نیست و محتوای موسیقایی از ابتدا در تمامی مراحل آموزشی، محور اصلی توجه است، چه در آموزش تکنیک و چه در آموزش مایه ها. هرآن کس که دستی در موسیقی داشته باشد می داند که یافتن این تعادل بین محتوای آموزشی و محتوای هنری به ساده گی میسرنیست. توجه بیش از اندازه به ضروریات آموزشی به آسانی می تواند موسیقی را خشک و بی روح کرده، حس و حال آن را از بین ببرد، و تمرکز بیش از حد بر محتوای موسیقایی می تواند امر آموزش را مختل کند. ردیف آن مرز ظریف بینابینیاست که تعادل را برقرار می کند. اگر جوهر ردیف را این گونه دریابیم، ردیف نوازی مستلزم حرکت بر مرز باریک بین نظم و انضباط آموزشی و شور موسیقایی ست. ردیف نوازی درست، صرفا آموزشی، به معنای ادای کامل و دقیق همه ی جزئیات بدون در نظر گرفتن محتوای موسیقایی، نیست. در عین حال در ردیف نوازی، نوازنده آن آزادی عملی که در بداهه نوازی ازآن برخوردار است را ندارد، بلکه باید با وسواس و دقت جمله ها رو مو به مو چنان که مقرر است اجرا کند. به این ترتیب ردیف در جایی بین نظم ریاضی و حال موسیقایی قرار می گیرد. ردیف نوازی آفرینش نوعی موسیقی ناب و فضای یگانه استکه در آن نظم و حال به تعادل می رسند. و این دست آورد تاریخ موسیقی ماست.

سیاوش ایمانی نوازندگی تار و تحصیل موسیقی کلاسیک ایرانی را از نوجوانی نزد زیدالله طلوعی آغاز کرد و سپس در کلاسهای ارشد تهماسبی و محمدرضا لطفی به تداوم و تکمیل آموخته های خود پرداخت، وی در جشنواره ی تک نوازان جوان در سال ۱۳۸۰ و چهارمین جشنواره دانشجویان سراسر کشور در سال ۱۳۸۱ موفق به کسب رتبه ی اول بداهه نوازی شده است.

شایان ذکر است که علاقمندان می توانند جهت شرکت در اولین دوره تحلیل و بررسی «ردیف آوازی عبدالله دوامی» با مرکز موسیقی «نوای شهر آشوب» هماهنگی های لازم را انجام داده و برای کسب اطلاعات بیشتر از طریق سامانه www.shahrashoobmusic.com و یا تماس تلفنى اقدام نمایند.