گزارش از روزنامه «هفت صبح»

مرتضی پاشایی

روزنامه هفت صبح – علی رستگار: دیروز سالمرگ مرتضی پاشایی است. خواننده جوانی که در اثر بیماری سرطان در اوج شهرت و محبوبیت جان خود را از دست داد. فوت پاشایی موج عجیبی در جامعه راه انداخت که همه کارشناسان اجتماعی از تحلیل آن عاجز ماندند. همان شب فوت او تجمعات خودجوشی در برج میلاد، پارک لاله، پارک آب و آتش تهران و مراکز مهم شهرهای دیگر برگزار شد.

مراسم خاکسپاری از مقابل تالار وحدت با ازدحام شدید مواجه شد تا جایی که تردد خودروها در خیابان های مرکزی پایتخت برای ساعاتی مختل شد. همه حیرت زده از این بودند که چطور یک خواننده پاپ در سن ۳۰ سالگی به چنین نفوذی در جامعه دست یافته است، به ویژه اینکه کارشناسان موسیقی معتقد بودند پاشایی از لحاظ موسیقایی خیلی کار یونیک و خاصی ارائه نداده و پایه گذار سبک جدیدی هم نبوده که اینطور مردم برای او دغدار شدند.

در روزهای بعد تحلیل های مختلفی در مورد پاشایی به عنوان یک پدیده اجتماعی ارائه شد. بعضی گفتند مظلومیت پاشایی به عنوان یک جوان ایرانی حس سمپاتی مردم را برانگیخته و عواطف عمومی را جریحه دار کرده است. بعضی دیگر تجمعات را به نفوذ شبکه های اجتماعی پیوند زدند و یوسف اباذری، استاد جامعه شناسی دانشگاه تهران در اظهاراتی جنجالی این پدیده را محصول سیاست زدایی از جامعه ایران دانست. حالا یک سال از آن روزهای پرهیاهو گذشته.

پیشتازی مرتضی پاشایی در موتورهای جستجو

برای اینکه بدانیم نام مرتضی پاشایی در گوگل چند بار جستجو شده می توانیم از سرویس گوگل ترند کمک بگیریم. ما در بازه زمانی ژانویه ۲۰۱۴ یعنی تقریبا یک سال قبل از فوت پاشایی تا یک هفته اخیر را همراه با سه کلید واژه دیگر مقایسه کردیم و به نتایج جالبی رسیدیم.

۱- تا قبل از ۱۷ آبان ماه یعنی یک هفته قبل از فوت پاشایی نام او دقیقا مشابه سایر خواننده ها جستجو شده حتی در بعضی مقاطع نام خواننده ای مثل امیر تتلو از او بیشتر جستجو شده است.
۲- در هفته سوم آبان ماه یعنی روزهایی که پاشایی در بیمارستان بستری بود ناگهان یک شوک اساسی به نمودار وارد می شود و در تاریخ ۲۵ آبان ماه نمودار به نقطه اکتسرمم مطلق خود می رسد، یعنی در این مقطع نام مرتضی پاشایی تقریبا ۲۵ برابر امیر تتلو در اینترنت جستجو شده است.

۳- با قاطعیت می توان گفت در یک سال اخیر آمار جستجوی هیچ کلیدواژه ای از سوی کاربران ایرانی، حتی نتوانسته به نصف رکورد مرتضی پاشایی نزدیک شود. فقط همزمان با فاجعه تلخ منا، شاخص کلیدواژه «منا» در گوگل به عدد ۳۶ رسیده که با نقطه ۱۰۰ پاشایی فاصله زیادی دارد.

۴- علاوه بر ایران، نام مرتضی پاشایی در کشور افغانستان هم به میزان قابل توجهی جستجو شده است.

۵- بررسی واژه های جستجو شده که کاربر را به نتایج مرتبط با مرتضی پاشایی رسانده نشان می دهد کاربران بیشتر دنبال دانلود آهنگ های او بودند. هر چند عبارت هایی مثل «تشییع مرتضی پاشایی» و «مراسم مرتضی پاشایی» هم در یک مقطع زمانی کوتاه ناگهان با رشد چشمگیری در نتایج جستجوی گوگل مواجه شدند.

نگاه یک کارشناس

مصطفی مسجدی: یک سال پیش جستجوی کلمه پاشایی در اوج بوده و از هر ۱۰ کاربر ایرانی یکی سراغ او را از گوگل می گرفته است. احتمالا برخی از این افراد کسانی بودند که پاشایی را اساسا نمی شناختند و بعد از آن موجی که برخاست می خواستند ببینند او کیست، چه کرده و چرا خیلی ها از او سخن می گویند.

با این حال کمتر از یک ماه بعد شاخص جستجو برای کلمه پاشایی به عدد ۱۰ می رسد. یعنی در فاصله ۳۰ روز توجه به این پدیده در فضای مجازی یک دهم می شود.

فاجعه وقتی آشکار می شود که وضع این خواننده را در شش ماهه دوم یک سال گذشته مرور کنیم. از این تاریخ به بعد شاخص جستجوی این کلمه به اندازه ای می رسد که جناب خان، عروسک خندوانه در برخی از روزها بیشتر از پاشایی مورد توجه جستجوکنندگان در گوگل قرار می گیرد و این در حالی است که پاشایی در این مدت به دلایل مختلفی مثل آلبوم های منتشر شده، مستندی که درباره اش ساخته شد و نیز تحلیل موج مردمی شکل گرفته پیرامونش، هر از چند گاهی در صدر اخبار قرار می گرفت.

با وجود سرد شدن این موج، آمار گوگل نشان داده بیشترین جستجویی که تاکنون صورت گرفته، دانلود آهنگ های او بوده اما مواردی که جستجوی شان رشد داشته حواشی مثل مراسم یا تشییع او بوده و البته مریم قاسمی، دختری که کنار مرتضی دیده شده بود؛ از این رو می توان گفت به موازات سرد شدن تب پاشایی، متن او یعنی کارهایش هم به حاشیه رفته و حاشیه هایش دیده شده است.

تا حرف از حاشیه شد و به عنوان نکته آخر باید گفت که طبق آمار گوگل میزان جستجوی پاشایی در استان ها و شهرهای حاشیه ایران مثل خراسان شمالی و جنوبی و ایلام بیش از شهرهای مرکزی بوده است.