موسیقی کشورمان در سال ۱۳۹۳ پستی و بلندی‌های زیادی را طی کرد و یکی از سال‌های پرحاشیه‌اش را پشت سرگذاشت. اتفاقات و رویدادهای زیادی در این حوزه روی داد که در ادامه نگاهی گذرا به آن‌ها خواهیم انداخت.
موسیقی در سالی که گذشت
موسیقی ایرانیان – مهری علمداری: موسیقی کشورمان در سال ۱۳۹۳ پستی و بلندی‌های زیادی را طی کرد و یکی از سال‌های پرحاشیه‌اش را پشت سرگذاشت. اتفاقات و رویدادهای زیادی در این حوزه روی داد که در ادامه نگاهی گذرا به آن‌ها خواهیم انداخت.
بازگشت خواننده های پاپ به برج میلاد
یکی از مهم‌ترین اتفاقاتی که از سال ۹۲ آغاز و تا امسال ادامه داشت، عدم اجازه برج میلاد به خواننده های پاپ جهت برگزاری کنسرت‌های موسیقی در سالن همایش‌هایش بود که با واکنش‌های زیادی هم روبرو شد. تا اینکه همزمان با برگزاری سی‌امین جشنواره موسیقی فجر اجراها در این سالن از نو آغاز شد، این مسئله باعث واکنش های رسانه ای متعدد خواننده ها و مسئولین برج میلاد شد.
تعطیلی آموزش موسیقی
اگر عبارت «تدریس موسیقی در فرهنگسراها» را در موتورهای جست‌وجو تایپ کنید، با سیل عظیمی از خبرها مواجه خواهید شد که همه به‌نوعی از ابلاغیه‌ی شفاهی «شهاب مرادی» به فرهنگسراها ابراز نگرانی می‌کنند. ابلاغیه‌ای که از اواخر خردادماه تا کنون، تدریس موسیقی در فرهنگسراهای تهران را منع کرده است.
موضوع ممنوعیت تدریس موسیقی در فرهنگسراهای تهران از اواخر بهار امسال مطرح شد و چیزی شبیه یک بخشنامه‌ی شفاهی است که از سوی مدیران سازمان فرهنگی – هنری شهرداری تهران به فرهنگسراها ابلاغ شده است.
وقتی خبر ممنوعیت تدریس موسیقی در رسانه‌ها منتشر و این سازمان با واکنش‌های منفی از سوی اهالی موسیقی مواجه شد، در وهله‌ی نخست، خبر رسانه‌ها را کذب و دروغ محض دانست و در وهله‌ی دوم اعلام کرد که کیفیت پایین سطح آموزشی این کلاس‌ها مسوولان را به تعطیلی موسیقی وادار کرده است.
پس از آن، امیر عبدالحسینی – معاون هنری سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران – اظهارات جالبی داشت و ضمن اعلام تمایز معنایی و لغوی بین «توقف» و «تعطیلی» دلایل توقف آموزش موسیقی در فرهنگسراها را «ساماندهی امور آموزشی»، «ایجاد وحدت رویه»، «تنظیم شرح درس»، «ارزیابی مدرسان»، «نامناسب بودن فضای آموزشی»، «نگاه حرفه‌ای به امر آموزش»، «تقویت آموزشگاه‌های خصوصی دارای مجوز از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی» و «ارتقای کیفی» دانست.
عبدالحسینی در حالی این صحبت‌ها را مطرح کرد که کلاس‌های سینمایی، تجسمی، نمایش و … همچنان در فرهنگسراها برپا هستند و فقط سطح کلاس‌های موسیقی «بی‌کیفیت» قلمداد شده است. در صورتی که حتی اگر سطح این کلاس‌ها پایین هم باشد، تعطیلی و دو قفله کردن کلاس‌ها بدترین واکنش می‌تواند باشد.
«عبدالحسین مختاباد» (عضو کمیسیون فرهنگی شورای شهر تهران) هم از نخستین کسانی بود که به شدت به این موضوع تاخت، وی در مصاحبه ای تند گفت: «اگر ریاست سازمان فرهنگی و هنری شهرداری تهران بخواهد در ارتباط با کلاس‌های موسیقی فرهنگسراها هر نوع اقدامی انجام دهد، این اقدام باید بر اساس دستورالعمل و ابلاغیه کتبی باشد که سازمان فرهنگی و هنری تاکنون این کار را نکرده است. آموزش در فرهنگسراها از جمله آموزش موسیقی جزو خدمات شهری است و در صورت قطع شدن آموزش موسیقی در فرهنگسراها، ما نمایندگان شورای شهر تهران به طور قطعی اعتراض خواهیم کرد.»
با وجود پایان سال، هنوز اتفاق تلخ فرهنگسراها و ممنوعیت تدریس موسیقی همچنان ادامه دارد.
بخث داغ مجاز شدن زیرزمینی ها!
یکی دیگر از اتفاقات مهمی که امسال رخ داد، اعطای مجوز به تعدادی از خوانندگان زیر زمینی چون سینا حجازی، مهدی احمدوند، سیامک عباسی و سامان جلیلی بود که به صورت رسمی مجوز فعالیت رسمی را دریافت کردند. در کنار این داستان مجاز شدن موسیقی رپ با نام «کفتآواز» بود که جنجال زیادی به پا کرد. مدیرکل دفتر موسیقی وزارت ارشاد در این زمینه گفته است: «این موسیقی ریشه در فرهنگ ایران دارد. ما در فرهنگمان ترتیل‌خوانی، رجزخوانی و بحر طویل‌خوانی داریم حتی حماسه‌سرایان ایرانی که رجزخوانی یا شاهنامه‌خوانی می‌کردند به‌نوعی از موسیقی شبه‌رپ استفاده می‌کردند.» همچنین پیروز ارجمند گفته بود که ارتباط دادن موسیقی رپ به مسائلی مانند «شیطان‌پرستی» درست نیست و ماهیت رپ اعتراض و انتقاد اجتماعی است پس به سمت گرایش‌های شیطان‌پرستی نمی‌رود و نرفته است.
در اواسط سال ۹۳ هم از سوی رسانه ها عنوان شد که تا آخر سال مجوز فعالیت رسمی به چهره‌هایی چون یاس، آرمین و تتلو داده خواهد شد که البته با پایان ۱۳۹۳ این خبرها هم در حد حرف باقی ماند!
حاشیه سازی برای همخوانی زنان و لغو متعدد کنسرت های قانونی در سراسر ایران، از حمله به کنسرت وحید تاج در یزد تا تجمع دلواپسان بوشهری برای لغو اجرای لیان
تعداد کنسرت‌های لغوشده در سال ۹۳ بسیار قابل توجه بود، امسال کنسرت‌هایی را داشتیم که گروه‌هایی با تجمع کردن در محل برگزاری آن‌ها، خواهان لغو اجرا شدند. اتفاقی که در نهایت، خون جمعی از موسیقیدانان را به جوش آورد و باعث تجمع آن‌ها در خانه‌ی موسیقی شد.
یکی از این رویدادها، لغو کنسرت وحید تاج در یزد بود که با دخالت برخی افراد انجام شد. رسانه‌ها در این‌باره گزارش کردند که جمعی کمتر از ۵۰ نفر در ورودی سالن جمع شدند و با تهدید، مسوولان را به لغو برنامه ترغیب کردند و مانع ورود مردمی شدند که برای تماشای برنامه آمده بودند.
کنسرت گروه «لیان» هم به سرپرستی «محسن شریفیان» در بوشهر با وجود اعتراض مخالفان و با دخالت قاطع نیرو‌ها و مسئولان امنیتی برگزار شد.
دو نمونه‌ی مهم دیگر، همین اواخر رخ داد، لغو کنسرت علیرضا قربانی در مشهد، فقط یک اتفاق معمولی نبود، بلکه به توهین به جامعه‌ی موسیقیدانان ختم شد. یکی از مسوولان پس از لغو این اجرا، موسیقیدانان را «مطرب» و کنسرت‌های آن‌ها را «ولنگاری» نامید.
حضور زنان در گروه های موسیقی به عنوان نوازنده یا همخوان، امری است که سال هاست وجود داشته، اما ظاهرا این موضوع در برخی از شهرستان ها هنوز جا نیفتاده و براساس یک قانون نانوشته، استان هایی هستند که از ورود زنان به روی صحنه ممانعت می کنند. کنسرت سالار عقیلی در شهرستان طرقبه به همین دلیل حاشیه‌دار شد. در این اجرا حریر شریعت‌زاده، همسر سالار عقیلی در گروه نوازندگان حضور داشت، اما از میانه‌ی اجرا، اجازه‌ی حضور و نوازندگی از او گرفته شد.
سرانجام، جمعی از اهالی موسیقی این شرایط را تاب نیاوردند و ۱۷ اسفندماه در خانه موسیقی گرد هم جمع شدند و اعتراض خود را بیان کردند.
مدیرعامل خانه موسیقی در این تجمع گفت: «اعضای خانه موسیقی امروز برای یک درد مشترک گردهم جمع شده‌اند تا خواسته‌های خود را بیان کنند. متأسفانه امروز مصیبت‌هایی را تجربه می‌کنیم که در ۳۰ سال اخیر بی‌سابقه بوده است. هیچ‌وقت فکر نمی‌کردیم با آغاز دولت «تدبیر و امید» موسیقی‌دان‌ها این‌گونه دچار یأس وناامیدی شوند.»
زنان موسیقی، سال پرحاشیه‌ای داشتند که یکی از دلایل آن، انتشار آلبومی با همخوانی یک زن بود که بعضی رسانه‌ها به اشتباه از آن به‌عنوان آلبوم تکخوانی زن یاد کردند و با انتشار خبرهای نادرست دردسرساز شدند.
وزیر ارشاد چندبار در مراسم از سیاست‌ها و برنامه‌های وزارت ارشاد دفاع کرد و در یکی از سخنرانی‌هایش تصریح کرد: «متأسفانه برخی گروه‌های سیاسی که با دولت «تدبیر و امید» مشکل دارند تلاش می‌کنند از احساسات مذهبی مردم سوءاستفاده کنند و با طرح مسائل تحریف‌شده، دروغی و جعلی، احساسات مردم متدین را تحریک کنند. ما به رعایت موازین و قانون در حوزه‌ی موسیقی موظف هستیم، ولی تسلیم برخی گروه‌های خودسر نمی‌شویم، زیرا اکثر این افراد، عناصر نو رسیده‌ای هستند که اطلاعات ما نسبت به آن‌ها در بسیاری از زمینه‌ها از جمله مذهب، هنر و موسیقی، بیشتر است.»
تهیه تفاهم‌نامه تامین امنیت کنسرت‌های موسیقی
امسال و پس از لغو متعدد کنسرتها در شهرهای مختلف ایران، سخنگوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی خبر داد که این وزارتخانه و نیروی انتظامی برای حفظ امنیت کنسرت‌های موسیقی تفاهم‌نامه امضا خواهند کرد.
حسین نوش آبادی اعلام کرد که برای کاهش مشکلات برگزاری کنسرت‌های مجوزدار، قرار است تفاهم‌نامه‌ای با نیروی انتظامی امضا شود که بر اساس آن وظیفه هر نهاد مشخص خواهد شد. نیروی انتظامی به این وزارتخانه در حفظ امنیت کمک خواهد کرد تا از رفتارهایی که در گذشته پیش آمده جلوگیری شود.
در واکنشی دیگر اسماعیل احمدی‌مقدم، فرمانده نیروی انتظامی ایران گفت اگر مجوز برگزاری کنسرت موسیقی صادر شود هر چند که بر خلاف تشخیص عده‌ای از شهروندان باشد، نیروی انتظامی از تصمیم قانونی حمایت خواهد کرد.
وی با بیان اینکه در صدور مجوز کنسرت موسیقی باید شرایط فرهنگی هر منطقه توجه کرد، افزود: «کسی حق بر هم زدن کنسرت‌های مجوزدار را ندارد.»
سند راهبردی و توسعه موسیقی
با روی کار آمدن دولت جدید و با استقرار تیم جدید در معاونت هنری وزارت ارشاد، قرار شد تا سندی راهبردی برای موسیقی کشور تدوین شود. دکتر آشنا مشاور فرهنگی رییس جمهور در خصوص این سند گفته بود: «این سند سیاست ملی موسیقی کشور است چون موسیقی وضعیت مشخصی ندارد نیازی به وجود این سند احساس می‌شود. سندی که بتواند در همه زمینه‌ها از جمله ساماندهی تولید، ترویج، واردات و صادرات موسیقی راهگشا باشد. موسیقی دستاویز نیست بلکه دستاورد است». جلسه بررسی سند راهبردی و توسعه موسیقی در اویل مرداد ماه برپا شد و قرار بر این بود که با اجماع اهل موسیقی این سند تدوین شود اما امروز با گذشت ۶ ماه از این جلسه این سند هنوز وضعیت مشخصی ندارد و شنیده ها حاکی از این دارد که این سند به انجمن موسیقی ایران ارجاع داده شده است و هنوز وضعیت مشخصی ندارد. سند راهبرد و توسعه موسیقی توسط شورای عالی انقلاب فرهنگی تدوین شده بود و اما معاونت هنری قصد داشت تا سندی جایگزین را به عنوان سند پیشنهادی مطرح و به رئیس‌جمهور ارائه کند.
جشنواره موسیقی فجر و باز شدن پای عراق و آمریکا به ایران
سال گذشته با توجه به استقرار مدیریت جدید در دفتر موسیقی، عملا برگزاری نه چندان موفق دوره بیست و نهم جشنواره موسیقی فجر به پای مدیریت سابق نوشته شد. اما با پایان جشنواره و انتخاب مجدد حسن ریاحی به عنوان دبیر جشنواره، همه منتظر بودند تا ببینند پیروز ارجمند و همکارانش چه تدارکی را برای دوره سی‌ام جشنواره می‌بینند. تا این که با انتشار جدول اجراهای دوره سی‌امین و با مشاهده گروه‌های شرکت کننده در بخش‌های مختلف، همگان متوجه دست خالی برگزار کنندگان جشنواره شوند، جشنواره‌ای که نه اساتید موسیقی در آن حضور داشتند و نه اتفاق قابل توجهی را باید از آن انتظار داشت.
البته شاید بسیاری از اهالی موسیقی و رسانه با انتخاب مجدد حسن ریاحی از دوره سی‌ام جشنواره نیز ناامید شدند چرا که می‌دانستند که اگر قرار بود اتفاق ویژه‌ای در جشنواره موسیقی بیافتد در همان دوره‌های گذشته جشنواره که دبیری آن بر عهده ریاحی بود می‌افتاد. به هر روی آن طور که از شواهد و قراین برمی‌آید، باری دیگر باید شاهد رخوت و بی‌ثمری جشنواره موسیقی فجر به عنوان خنثی‌ترین جشنواره هنری کشور باشیم.
شایان ذکر است که سی‌امین جشنواره‌ی بین‌المللی موسیقی فجر، در حالی برگزار شد که یک گروه آمریکایی حضوری غیرمنتظره در آن داشت. گروه موسیقی «انیمیشن» که به سبک «جَز» فعالیت می‌کند، خارج از جدول، خود را به روزهای پایانی جشنواره رساند و در تالار وحدت روی صحنه رفت.
همچنین در غیاب ارکستر سمفونیک تهران، نوازندگان ارکستر سمفونیک عراق سازشان را در تهران و در تالار وحدت کوک کردند که البته عدم فروش بلیت این کنسرت هم حاشیه ساز شد.
حسین علیزاده خود را از هر نشانی بی‌نیاز کرد
نشان هنر و ادب شوالیه که از سوی وزارت فرهنگ فرانسه به هنرمندان و نویسندگان اعطا می‌شود، بیش از ۵۰ سال سابقه دارد و تا کنون تعدادی از هنرمندان و نویسندگان ایرانی این جایزه را از آن خود کرده‌اند. این نشان تا به امروز نصیب خیلی از بزرگان عرصه هنر شده است. و امسال قرار بود این نشان به استاد حسین علیزاده موزیسین برجسته کشورمان هم داده شود که وی از دریافت این نشان صرف نظر کرد.
علیزاده همچنین نامه ای دراین زمینه منتشر کرد و نوشت:
«به نام آنکه هنر را آفرید
شاید نوشتن این نامه، دشوار ترین و زیباترین لحظه عمرم را رقم می زند.
از روزهایی دور، از کوچه پس کوچه های خیابان خیام تا دبستان حافظ.از خیابان خواجه نظام الملک تا هنرستان موسیقی. از خیابان درختی تا مسیر دانشگاه تهران، از مسیری تا مسیری سیر شد…
از صدها کوچه و شهر و دیار گذشتم اما به شوق هفت شهر عشق در خم کوچه ای به انتظار ماندم و می مانم. چه با شکوه است یاد مادرم و یاد پدرم که برایم خودآموز عشق اند. و چه با شکوه است ستایش آموزگارانی که واژه مقدس هنر را در من دمیدند. سالهاست به پاس حق شناسی شان دل می نوازم و چه بزرگ مردمی که دل می دهند، می سازند و می پرورانند هنرمندشان را.
هنر فراتر از هر مرزی حکایتی است آشنا برای هر انسان. پیام آور عشق ، صلح، دوستی، برادری و برابری. نقشی است تا ابد برای هر دلی که می تپد در دیار من و دیاری دگر. هنرمند در دیار خود ساخته می شود تا بپروراند جهانی را.
موسیقی کهن ایران، طنین تاریخ مردمی است با شکوه. عشق، شجاعت و ایثار از تک تک نغمه هایش جاری است. و افتخار واژه ایست که مردم به هنرمند هدیه می دهند؛ همان طور که ما به هنرمندان بزرگ خود و جهان افتخار می کنیم، مردم هنردوست جهان نیز به بزرگان ما افتخار می کنند. مرا مردم هنردوست و هموطنان عزیز و بزرگم بارها به اوج افتخار رسانده اند. افتخاری که در بلندای وجود و در دستان گرمشان بود و حالا…
نغمه عشق و محبت و سپاس از دیاری دگر با عنوان و معنی خاص. نه در ستایش من، بلکه در ستایش هنر و هنرمند و چه زیباست نام ایران بر بال هنر، در پرواز از دیاری به دیاری و از مردمی به مردمی. اگر سیاهی جنگ و کینه و نابرابری در دنیای قدرت حاکم است، نغمه های عشق در دل مردم جهان فراتر و با قدرتی جاودانه نیز حاکم است. اگر سفیر سیاسی و فرهنگی کشور فرانسه، هدیه ملت با فرهنگ فرانسه را به سینه هنرمندان بزرگ ما نصب می کند، آن را ارج می نهیم و ما نیز ستایش می کنیم ستارگان پر افتخار تاریخ خود را.
شاید اگر در دیار ما توجه و درک از هنر والای موسیقی همان طور که نزد مردم است، نزد مسئولان – که باید خدمتگزاران تاریخ و فرهنگ و هنر باشند- می بود، یک هدیه و عنوان غیر خودی این همه انعکاس نداشت.
وقتی در فضای هنری نور کافی نباشد، چراغی کوچک خورشید می شود.
و اما من ضمن قدردانی از مسئولین کشور و سفارت فرانسه، به احترام مردم هنر پرور و هنر دوست ایران، به نام حسین علیزاده قناعت کرده و تا آخر عمر به آن پیشوند و یا پسوندی نخواهم افزود.
در آخر ضمن تبریک به تمام بزرگان ایران و جهان که نشان با ارزش شوالیه را دریافت کرده اند، خود را بی نیاز از دریافت هر نشانی دانسته، همچنان اندر خم کوی دوست و به شوق عشق تا آخر عمر خواهم ایستاد.
با سپاس از تمام مردم هنردوست ایران و جهان
حسین علیزاده
۷ آذرماه ۱۳۹۳»
پس از انتشار نامه حسین علیزاده، «محمدرضا شجریان» استاد آواز ایران هم که تیرماه امسال، نشان شوالیه را از دولت فرانسه دریافت کرده بود، در پی انصراف استاد «حسین علیزاده» از دریافت این نشان، پیامی را منتشر کرد.
استاد شجریان در این یادداشت نگاشته است:
«با خوشحالى به حسین علیزاده تبریک می‌گویم که ضمن سپاس و احترام به دولت فرانسه از دریافت نشان شوالیه رسما پوزش خواست. پوزش خواهى او از جنبه اعتراض به دولت فرانسه نبود، بلکه اعتراض به رفتار و گفتار کسانى ازخودمان بود که از این نشان‌ها استفاده نابجا کردند و می‌کنند.
منظورم خود شخصیت‌هاى دریافت‌کننده نشان و مدال نیست بلکه بادمجان‌دور‌قابچین‌هایی است که نام این نشان‌ها را پیشوند نام هنرمند مورد علاقه‌شان می‌کنند. نمونه دیگرى هم اغلب سازمان‌هاى تبلیغاتى براى موفقیت در کسب درآمد بیشتر یک شرکت تولیدکننده و یا برگزار‌کننده کنسرتها براى پر کردن سالن‌هاى کنسرت پیشوندهایى به نام هنرمند و یا گروه هنرى اضافه می‌کنند که مفهوم آن هیچ مناسبتى با کارى که آن هنرمند یا گروه انجام می‌دهند ندارد و گاه خنده‌آور است. این نابجا‌گویی‌هاست که نشان‌ها و مدال‌ها را بى اعتبار می‌کند.
حسین علیزاده خواست این موقعیت را از آنان بگیرد که دست‌آوردى براى اضافه کردن واژه‌هاى بی‌ربط باهنرش، به نامش نباشد. حسین علیزاده پیشوند و پسوند نیاز ندارد، با سپاس از دولتمردان فرانسه که به نویسندگان، دانشمندان، هنرمندان و شخصیت‌هاى فرهنگى ادبى و هنرى ایران توجه خاص دارند.
محمدرضا شجریان، آذر ۱۳۹۳»
حسین علیزاده در اوایل ۶۳ سالگی در حالی قرار بود نشان شوالیه را از سفیر کبیر فرانسه دریافت کند که برخلاف بسیاری از همنسلانش هنوز هم باانرژی کار می‌کند، تور کنسرت‌های داخلی و خارجی‌اش را برگزار می‌کند، در فستیوال‌های مختلف موسیقی در داخل و خارج از ایران شرکت می‌کند، موسیقی فیلم می‌سازد، می‌نویسد، پژوهش می‌کند، آموزش می‌دهد و… بی شک استاد علیزاده در طول این سال‌ها نه تنها یک تنه بار پویایی، خلاقیت و نوآوری در موسیقی ایرانی را در داخل کشور بر دوش کشیده بلکه در معرفی این موسیقی به بیرون از مرزها نیز تلاش‌های فراوانی کرده است. چنان که علاوه بر دریافت چهار سیمرغ بلورین بهترین موسیقی فیلم از جشنواره فیلم فجر، دو جایزه انجمن منتقدان سینما برای موسیقی فیلم‌های «آسمان زرد کم عمق» و «ملکه» و تندیس حافظ برای موسیقی فیلم «لاک‌پشت‌ها هم پرواز می‌کنند»، سه بار هم برای آلبوم‌های «فریاد»، «بی تو بسر نمی‌شود» و «به تماشای آبهای سپید» نامزد دریافت جایزه گرمی در بخش بهترین آلبوم سنتی جهان شده است.
همایون شجریان، چرا رفتی و ایرانگردی وی!
آن زمان که آلبوم «آهنگ وفا» با صدای محمدرضا و همایون شجریان منتشر شد، ظهور خواننده‌ای از نسل استاد آواز ایران را به ارمغان داشت. آینده‌ای که همگان برای وی متصور بودند رسیدن به مرتبه و جایگاهی بود که برخی وی را جانشین پدر می‌دانستند. اما او کار بسیار سختی را در پیش داشت تا بتواند از نگاه مقایسه و قضاوت با پدرش سربلند بیرون بیاید.
هر چند همایون شجریان از سال‌ها قبل با پدر به روی صحنه رفته و با ساز تمبک و کمانچه‌اش وی را در آثاری نظیر یاد ایام، آسمان عشق، گنبد می‌نا، قاصدک، معمای هستی، بی‌تو به سر نمی‌شود، هم نوا با بم و… همراهی کرده بود و در چند کنسرت نیز هم آواز بود، اما آهنگ وفا در سال۷۸ اولین آلبوم موسیقی با صدای وی و پدرش بود. سپس نسیم وصل با آهنگسازی محمدجواد ضرابیان اولین آلبوم مستقل همایون شجریان روانه بازار شد. ناشکیبا، شوق دوست، نقش خیال، با ستاره‌ها، قیژک کولی، خورشید آرزو، آب نان آواز و… در این سال‌ها از وی منتشر شده است.
همایون شجریان در این سال‌ها بر روی آثار آهنگسازان مختلفی خوانده است و با نگاه کلی به کارنامه وی می‌توان گفت تجربیات متفاوتی را ارایه کرده است. وی توانسته با مهارت و قابلیتی که در صدایش می‌بیند آثاری را بخواند که کمتر خواننده‌ای از هم نسلانش به سراغ آن‌ها برود که به همین خاطر نقد و نظرهای زیادی از اهالی موسیقی را به همراه داشته است که مهم‌ترین آن‌ها حسین علیزاده موسیقیدان برجسته ایران همایون شجریان را خواننده پاپ می‌داند نه سنتی!
کنسرت همایون شجریان
اما برخی همچنان وی را با پدرش مقایسه می‌کنند و اشاره به آثاری دارند که در این سن و سال ارایه کرده است. آثاری که محمدرضا شجریان در آستانه چهل سالگی در اوج پختگی‌اش خوانده بدل به آثاری ماندگار در موسیقی ایران شده است که به زعم اهالی فن کمتر کسی بتواند به آن دست پیدا کند که برخی این انتظار را از فرزندش دارند تا به همان جایگاه برسد.
اما همایون شجریان فارغ از جنس صدایی که به ارث برده، خواننده توانمندی است که توانسته با درک درست از آواز ایرانی و آموخته‌های ارزشمندش مخاطبان زیادی داشته باشد. البته نباید نقش رسانه ملی را در شناساندنش به عموم نادیده گرفت. درست زمانی که تلویزیون و رادیو مورد انتقاد خیلی از بزرگان خصوصا محمدرضا شجریان بود اما کارهای منتشر شده همایون فارغ از همهٔ نقد‌ها از تمام رسانه ملی پخش میشد.
ولی این بار نه رسانه ملی بلکه پخش کلیپ «چرا رفتی» از شبکه‌های ماهواره‌ای و فضاهای مجازی که بازخورد‌ها و واکنش‌های متفاوتی داشت مخاطبان وسیع تری را یافت. مخاطبانی که از سال گذشته تاکنون بیشتر برای شنیدن این قطعه به دیدن کنسرت همایون شجریان و تهمورس پورناظری رفتند.
تهمورس پورناظری که آلبوم «نه فرشته‌ام نه شیطان» را با استفاده از نوازندگان تراز اول خارجی و با تبلیغات زیادی وارد بازار موسیقی کرد در نشست خبری سال گذشته به مناسبت انتشار این آلبوم از حضور سولیست‌های خارجی این اثر در کنسرتش خبر داد و گفت: «قطعا برای کنسرت این اثر از سولیست‌های این کار دعوت می‌کنیم و برای سازهای زهی از بچه‌های ایران استفاده خواهیم کرد، یقینا در اجرای کنسرت از شجاعت‌خان، پدرو، رامو و جیمی جانسون دعوت خواهیم کرد، چرا که اجرای صحنه باید به اصل اثر نزدیک باشد.»
اما متاسفانه در هیچ یک از کنسرت‌های این آلبوم خبری از نوازندگان بنام خارجی نبود و ارکستر تهمورس پورناظری را نوازندگان ایرانی تشکیل می‌دادند که همین امر واکنش‌هایی را در برداشت. از جمله بردیا کیارس رهبر جوان ارکستر مجلسی به کنسرت شجریان نرفت و دلیل نرفتن‌اش را عدم حضور نوازندگان خارجی آلبوم دانست.
اما همین حاشیه‌ها و البته استقبال چشمگیر مردم از این آلبوم و مشخصا از قطعه «چرا رفتی» باعث شد یکی از موفق‌ترین تور کنسرت‌های چند سال اخیر را برای این آلبوم شاهد باشیم، شجریان و پورناظری‌ها برای شب های متوالی کنسرت چرا رفتی را در تهران و شهرستان ها روی صحنه بردند.
محمدرضا شجریان و کماکان کنسرت ها در خارج از کشور!
پس از به روی کار آمدن دولت جدید، از گوشه و کنار جامعه موسیقایی به گوش می‌رسید که استاد شجریان طیق هماهنگی‌هایی که انجام شده تا آخر امسال در تهران و پس از سال‌ها به اجرای برنامه خواهد پرداخت که با پیگیری خبرنگار موسیقی ایرانیان از سوی نزدیکان استاد شجریان، مشخص شد این استاد آواز ایران علیرغم مهیا بودن شرایط برگزاری، برای امسال تصمیم به اجرای کنسرت ندارد و دوستدارانش همچنان تا سال آینده باید در حسرت شنیدن زنده آواز وی باقی بمانند.
در دولت قبلی با اینکه استاد شجریان تمایل چندانی برای اجرای برنامه نداشت، مسوولان وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی هم در این سال‌ها به صراحت از ممنوعیت کنسرت و انتشار آلبوم‌های جدید نگفتند اما به‌صورت غیرمستقیم در صحبت‌های «سیدمحمد حسینی» وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی دولت دهم و «حمید شاه‌آبادی» معاونت هنری ارشاد به تمایل‌نداشتن این وزارتخانه به دادن مجوز اشاره میشد. اما به نظر می‌رسد با روی کارآمدن دولت تدبیر و امید «حسن روحانی» این رویه تغییر کند و هنرمندانی که در این سال‌ها با محدودیت‌هایی روبه‌رو بودند بار دیگر به صحنه بیایند.
در طول یکی دو دهه اخیر استاد شجریان همواره نسبت به برخوردهای نامناسب با مردم علاقه‌مند و تشنه موسیقی اعتراض کرده و در برخی مواقع در اعتراض به این برخورد‌ها از برگزاری کنسرت منصرف شده است، آخرین کنسرت ایشان هم به ۵ سال پیش بر می‌گردد که تابستان و پاییز سال ۸۷ در تالار بزرگ کشور شهر تهران با همراهی گروه موسیقی شهناز به روی صحنه رفت.
در این سالهایی که شجریان کنسرتی در داخل کشور برگزار نکرد، بیشتر برنامه‌ها و اجراهای‌های وی در خارج از ایران بوده و پاییز امسال هم تور کنسرت اروپایی ایشان و گروه موسیقی «شهناز» با همراهی «مجید درخشانی» و به سرپرستی و آهنگسازی «سعید فرج‌پوری» در شهرهای مختلف با استقبال گسترده مخاطبین برگزار شد.
البته ناگفتنی نماند که شامگاه دوم تیرماه نیز در مراسمی رسمی که در سفارت فرانسه در تهران برگزار شد، نشان شوالیه به خسرو آواز ایران اهدا شد، در این مراسم؛ شجریان نشان عالی وزارت فرهنگ و هنر دولت فرانسه را از برونو فوشه، سفیر فرانسه در تهران دریافت کرد و نامش در رتبه کسانی که این نشان را از دولت فرانسه دریافت کرده؛ ثبت شد.
خداحافظ آریان
سرانجام اسفند ماه امسال، پس از مدتها کش و قوس فراوان بین شرکت ترانه شرقی و گروه موسیقی آریان، پنجمین آلبوم این گروه با عنوان «خداحافظ» به خوانندگی علی پهلوان و پیام صالحی با دیگر باقی مانده اعضای گروه آریان یعنی «شراره فرنژاد»، «سیامک خواهانی»، «ساناز کاشمری» و «علیرضا طباطبایی» از نوزدهم اسفد ماه، تحت امتیاز شرکت ترانه شرقی (به مدیریت محسن رجبپور) به صورت همزمان در تهران و شهرستان منتشر شد ولی این خبر آنچنان برای آریانی ها خبر خوبی نبود، چرا که پس از انتشار این اثر دیگر آریان فعالیت رسمی نخواهد داشت و بعد از پانزده سال فعالیت در حوزه موسیقی به کار خود پایان داد و هر یک از اعضا نیز به صورت انفرادی در زمینه موسیقی فعالیت خواهند کرد.
کیتارو در ایران
اواخر مهرماه، تهران شاهد یک رویداد موسیقایی کم‌سابقه بود، کنسرت کیتارو، هنرمند شناخته‌شده ژاپنی در تالار وزارت کشور سرانجام برگزار شد.
دو هنرمند مطرح پیش از این در سال های ۸۷ و ۹۱ با وجود اعلام و زمزمه‌های برگزاری کنسرت، نتوانستند مجوز برگزاری کنسرت در ایران را دریافت کنند. این طلسم بالاخره با کنسرت کیتاور در تالار وزارت کشور شکست.
کریس دی‌برگ، خواننده ایرلندی موسیقی پاپ که با گروه آرین یک آلبوم مشترک منتشر کرده بود در خرداد ۱۳۸۷ برای برگزاری کنسرت در تهران به ایران سفر کرد، اما کنسرت او لغو شد.
همچنین ریچارد کلایدرمن، نوازنده فرانسوی پیانو که موسیقی پاپ را با موسیقی کلاسیک درآمیخته، قرار بود در سال ۹۱ در تهران کنسرت برگزار کند، اما موفق به دریافت مجوز نشد.
کنسرت کیتارو اگر چه حواشی عجیبی را از سر گذراند (پرداخت نشدن حقوق نوازنده‌ها تا چند ماه بعد از برنامه و لغو آخرین سانس این کنسرت در تهران به دلایل نامعلوم) اما در رسانه‌های کشور این رویداد مهم هنری به خوبی مورد توجه قرار گرفت.
جام جهانی و تب داغ خوانندگی برای این رویداد ورزشی و حاشیه ساز شدن قطعه احسان خواجه امیری
راه یافتن تیم ملی فوتبال ایران به رقابت‌های نهایی جام جهانی سال ۲۰۱۴ برزیل نه یک موفقیت ورزشی، بلکه رویدادی ملی بود که حوزه‌های گوناگون سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و هنری را تحت تاثیر قرار داد. ایرانی‌ها از همه جای دنیا، از هر قشر و صنف و گروه، به تکاپو افتادند تا برای به پیروزی رسیدن تیم فوتبال و اعتلای نام میهن‌شان نقشی ایفا کنند. حوزه موسیقی یکی از فعال‌ترین حوزه‌هایی است که حضوری چشمگیر در برانگیختن این شور ملی داشت. از ماه‌ها پیش موزیسین های ایرانی در سبک‌های مختلف دست به کار شدند و ماحصل تلاش آن‌ها ده‌ها قطعه موسیقی بود که متناسب با حال و هوای این ایام به بازار موسیقی کشورمان عرضه شد. قطعاتی در رنگ‌ها و ژانرهای گوناگون موسیقی که همگی یک نقطه تلاقی داشتند و آن نقطه تلاقی چیزی نبود جز نام ایران!
در این بین هنرمندانی چون رضا یزدانی، فرزاد فرزین، سیروان و زانیار خسروی، مهدی مقدم، محمد بحرانی و خیلی از خواننده ها برای تیم ملی فوتبال قطعه ای تولید و منتشر کردند ولی در این بین، «دروازه‌های دنیا» به خوانندگی احسان خواجه امیری نام سرود رسمی ایران در جام جهانی فوتبال ۲۰۱۴ بود، احسان خواجه امیری علاوه بر خوانندگی، آهنگساز این کار نیز بوده است. شعر از روزبه بمانی و بهروز صفاریان هم تنظیم آن را برعهده داشته است. میلاد درخشانی نوازنده تار و سه تار برای احیای روح موسیقی ایرانی و همایون نصیری نوازنده پرکاشن برای نزدیک کردن این ترانه به موسیقی بومی کشور برزیل با این پروژه همکاری کردند، نکته جالب توجه این است که این قطعه طی شش ماه قبل از انتشار، دائما تیتر یک نشریات و خبرگزاری‌ها بود و کنجکاوی مخاطبان موسیقی پاپ مخصوصا هواداران خواجه امیری برای شنیده شدن سرود ملی جام جهانی برزیل بسیار زیاد بود؛ اما پس از رونمایی، حجم انتقادات تند حتی از «احسان خواجه امیری» فراتر رفت و دامن ترانه سرا، آهنگساز و تنظیم کننده این قطعه را گرفت و اعتراض بسیاری به خاطر ضعف و عاری از روح حماسی بودن در این قطعه در نشریات انعکاس یافت و تنها حامیان این قطعه را شاید بتوان طرفداران دو آتشه خواجه امیری دانست که تا آخر از «دروازه های دنیا» با جان و دل حمایت کردند.
هنرمندانی که کوچ کردند
محمدرضا لطفی، مرتضی پاشایی، نیما وارسته، عطاالله خرم، غلامعلی پورعطایی، علیرضا خورشیدفر، حمید پناهی شاد، گورکن موسسیان، رحمان مرادی، ذوالفقار عسکری‌پور، مرتضی احمدی، میلاد فاضلی، یوسف سلیمی، منوچهر امینیان، فرامرز رضاپور و نورمحمد درپور از هنرمندان بنام موسیقی ایران هستند که امسال از میان ما رفتند.
استاد فقید محمدرضا لطفی
استاد محمدرضا لطفی
«محمدرضا لطفی» نوازندهٔ برجسته و سنت‌گرا و سر‌شناس تار، سه‌تار و ردیف‌دان، موسیقیدان و آهنگساز، و همچنین پژوهشگر و مدرس موسیقی سنتی ایرانی بود. او در بداهه‌نوازی بسیار چیره‌دست بود. لطفی در کنار تار و سه‌تار، کمانچه، دف و نی و نیز پیانو می‌نواخت. لطفی صبح روز جمعه ۱۲ اردیبهشت ماه بر اثر بیماری سرطان کبد در ۶۷ سالگی در تهران درگذشت.
عطاالله خرم
«عطاالله خرم» آهنگساز پرکار، خلاق و نوازنده ویولن بود که چندین جلد کتاب هم (گلستان موسیقی و همچنین ردیف‌های موسیقی ایرانی) در مورد تاریخ موسیقی ایران منتشر کرد. خرم ۲۰ اردیبهشت در ۸۷ سالگی بر اثر سرطان در لس آنجلس دنیا را ترک کرد.
نیما وارسته
نیما وارسته آهنگساز، تنظیم‌کننده و نوازنده مطرح موسیقی پاپ ایران دوشنبه شب ۳۰ اردیبهشت ماه بر اثر نارسایی قلبی در ۳۵ سالگی از دنیا رفت. تنظیم آلبوم‌های خواننده‌هایی چون خشایار اعتمادی، پیام صالحی و وحید حامد و رهبری ارکستر کنسرت‌های حمید عسگری و بنیامین بهادری از جمله فعالیت‌های وارسته در سال‌های اخیر بوده است.
حمید پناهی شاد
حمید پناهی شاد مدرس آواز پاپ و پیانو، خواننده و آهنگساز پیشکسوت که از اواخر دهه هفتاد و پس از آغاز موج جدید موسیقی پاپ در کشور، جزو پیشگامان آموزش آواز پاپ به هنرجویان بود، شنبه شب ۲۹ خرداد ماه بر اثر ایست قلبی از دنیا رفت. او خوانندگان و همخوان‌های بسیاری همچون امیر تاجیک و سارا نائینی را به جامعه موسیقی تحویل داد.
غلامعلی پورعطایی
غلامعلی پورعطایی نوازنده دوتار و سرآوازهای عارفانه و عاشقانهٔ خراسان و پیشکسوت موسیقی نواحی خراسان بود. او در بیش از ۱۸ فیلم و سریال به کارگردانی افرادی چون واروژ کریم مسیحی و بهرام بیضایی هنرنمایی کرد. قطعه معروف “نوایی نوایی” از ساخته‌های پورعطایی بود، او روز ۱۲ مهر ماه به علت عفونت ریه از دنیا رفت.
گورکن موسسیان
گورکن موسسیان رهبر سابق گروه کر ارکستر سمفونیک تهران بود که پس از تاسیس تالار وحدت (رودکی) و بخش اپرای تالار به عنوان خوانندهٔ گروه کر و پس از آن دستیار رهبر گروه به کار پرداخت. موسسیان به پاس تلاش‌های ارزنده و خدمات شایسته‌ای که در بیش از از دو دهه فعالیت برای اعتلای موسیقی ایران داشت، موفق به دریافت لوح تقدیر از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی شد. او روز ۱۷ آبان ماه به خاطر نارسایی کبد در آمریکا درگذشت.
مرتضی پاشایی
مرتضی پاشایی خواننده، نوازنده و آهنگساز پاپ ایرانی در سال ۱۳۸۹ با قرار دادن ترانه‌هایش در اینترنت به شهرت رسید. او نخستین آلبوم رسمی خود، “یکی هست” را در سال ۱۳۹۱ منتشر کرد. آلبوم‌های “گل بیتا” و “اسمش عشقه” دو آلبوم دیگرِ او هستند که تا پیش از درگذشتش به‌صورت رسمی منتشر نشده بودند. پاشایی از آذر ۱۳۹۲ به تشخیص پزشکان به سرطان معده مبتلا شد و در ۲۳ آبان ۱۳۹۳ در ۳۰ سالگی درگذشت.
علیرضا خورشیدفر
علیرضا خورشیدفر از قدیمی‌ترین نوازندگان ساز کنترباس در ارکستر سمفونیک تهران بود. خورشیدفر علاوه بر نوازندگی کنترباس در اجرای سوت با بسیاری از آهنگسازان همکاری داشته است. سوت فیلم معروف “از کرخه تا راین” ساخته مجید انتظامی را او در استودیو با دهانش نواخت. علیرضا خورشیدفر بیش از پنج دهه سرگروه باس‌های ایران بود و در خلق و انتشار آلبوم‌های زیادی به عنوان نوازنده حضور داشت. بسیاری از هنرمندان و صاحبنظران حوزه موسیقی از او به عنوان یکی از چهره‌های ماندگار و پایه‌های اصلی ارکستر سمفونیک تهران یاد می‌کنند. او روز ۴ آذر ماه به دلیل سکته قلبی از دنیا رفت.
رحمان مرادی
رحمان مرادی نوازنده نوازنده تار و سه تار و مدیر گروه موسیقی دانشگاه علمی کاربردی واحد ۴ تهران پس از تحمل یک دوره بیماری سرطان ریه و سرطان کبد روز ۱۰ آذرماه درگذشت.
ذوالفقار عسکری‌پور
ذوالفقار عسکریان نوازندهٔ برجستهٔ دوتار از نواحی خراسان بود. عسکریان اجراهای بسیاری در داخل و خارج کشور برگزار کرد و دریافت دیپلم افتخار از سومین، چهارمین، پنجمین و هفتمین جشنوارهٔ موسیقی فجر و برگزاری کنسرت در ایتالیا، سوئیس، فرانسه و مکزیک از دیگر افتخارات وی به شمار می‌رفت. او روز ۱۶ آذر ماه به دلیل بیماری دیابت درگذشت.
مرتضی احمدی
«مرتضی احمدی» بازیگر سینما و تلویزیون، گوینده و خواننده ایرانی، روز یکشنبه ۳۰ آذرماه در سن ۹۰ سالگی چشم از جهان فروبست.
این هنرمند که ۱۰ آذرماه به دلیل مشکلات تنفسی و بیماری ریوی در بیمارستان بستری بود، پس از انتقال به منزل، صبح یکشنبه ۳۰ آذرماه بر اثر بیماری و کهولت سن، چشم از این جهان فرو بست.
مرتضی احمدی متولد ۱۳۰۳ بود که علاوه بر بازیگری سینما، تئاتر و تلویزیون به کار گویندگی و خوانندگی هم پرداخته بود.
میلاد فاضلی
میلاد فاضلی نوازنده کی بورد و سرپرست ارکستر که سابقه همکاری با خواننده‌هایی چون سعید شهروز، علی عبدالمالکی و امیر یگانه را کارنامه کاری‌اش داشت صبح یکشنبه روز ۳ اسفند ماه در حالی که در یکی از بیمارستان‌های سوییس تحت مراقبت‌های ویژه قرار داشت، بر اثر سرطان و دار فانی را وداع گفت.
یوسف سلیمی
یوسف سلیمی از بنام ترین خواننده های محلی استان کرمان که چهارشنبه یکم بهمن ماه به علت بیماری ریوی به کما رفته بود، شب جمعه سوم بهمن ماه در سن ۵۷ سالگی درگذشت.
سلیمی یکی از بزرگترین خوانندگان نواحی کشور محسوب میشد که بارها در جشنواره های نواحی به عنوان بهترین خواننده نواحی از او تجلیل شده بود, این هنرمند موسیقی محلی کشورمان، چهارشنبه شب به علت بیماری ریوی در بیمارستان امام خمینی شهر جیرفت بستری شد و متاسفانه شب جمعه سوم بهمن ماه چشم از این جهان فروبست،
منوچهر امینیان
«منوچهر امینیان» نوازنده سنتور پس از تحمل شرایط دشوار و بیماری ریوی در حالی پانزدهم بهمن ماه درگذشت که بارها از مسوولان خواسته بود که کمک حال زندگی او باشند، کمکی که هیچگاه جنبه واقعی به خود نگرفت.وی نوازنده فعال پیش از انقلاب که با هنرمندان بی شماری فعالیت داشت و پس از انقلاب مصایب بسیاری را متحمل شد.
فرامرز رضاپور
«فرامرز رضاپور» رئیس انجمن صنفی هنرمندان موسیقی ایران و نوازنده، سازنده و استاد بنام ساز قانون، پس از مدتها تحمل درد و رنج بیماری سرطان در بامداد نوزدهم بهمن ماه درگذشت.
این هنرمند در بامداد نوزدهم بهمن ماه دارفانی را وداع گفت، وی علاوه بر ریاست انجمن صنفی هنرمندان موسیقی ایران و نوازندگی، سازنده ساز قانون و سنتور بدون کوک بود.
«فرامرز رضاپور» اولین استاد ساز قانون در ایران بود که نواختن این ساز را پس از فراگیری ساز سنتور و به صورت خود اموز در سال ۱۳۴۶ فرا گرفت.
نورمحمد درپور
«نورمحمد درپور» دوتار نواز، خنیانگر خراسانی و از استادان بنام موسیقی نواحی ایران، شامگاه بیست و هشتم اسفند ماه بر اثر بیماری سرطان درگذشت.
درپور که مدتها بود به بیماری سرطان روده دچار شده و طی امسال نیز به دلیل مشکلات قلبی و سکته تحت درمان بود، شامگاه بیست و هشتم اسفند ماه چشم از این جهان فروبست.
«ارکستر سمفونیک تهران» جان تازه گرفت
بیست و پنجم اسفند ماه، آیین آغاز به کار «ارکستر سمفونیک تهران» پس از ۲۵ ماه تعطیلی به رهبری «علی رهبری» در تالار وحدت با حضور اساتید و مقامات برگزار شد. این شب یکی از باشکوه‌ترین شب‌هایی بود که تالار وحدت در طی این سال‌ها به خود دیده، ارکستر سمفونیک تهران رسما فعالیتش را با حضور مقامات و اساتیدی چون اسحاق جهانگیری معاون اول رئیس جمهور، علی جنتی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، علی مرادخانی معاون امور هنری وزارت ارشاد، پیروز ارجمند مدیر کل دفتر موسیقی وزارت ارشاد، احمد مسجدجامعی عضو شورای شهر تهران، دکتر محمد عارف، فرهاد فخرالدینی، شاهین فرهت، داوود گنجه‌ای، مصطفی کمال پورتراب، حسن ریاحی، شهرام ناظری، حافظ ناظری، هوشنگ کامکار و… آغاز کرد.
عد از اجرای این سمفونی علی رهبری، گفت: «امشب قرار بود صحبتی نکنم اما واقعا نمی‌شد، از دوران کودکی تا به جال روزهای خوبی داشتم اما در این مدت و درست وقتی ۳۰ ساله بودم و رهب راسکرت برلین را داشتم فکر می‌کردم بهترین روز زندگی‌ام آن روز است اما زمانی که اینجا آمدم و امشب به پایان رسید متوجه شدم که امشب یکی از بهترین شب‌های عمرم بود.»
او افزود: «من با پدر و پدربزرگ‌های این بچه‌ها (اعضای ارکستر) ۶ سال قبل از انقلاب کار کردم و امروز با نوه‌های این عزیزان مشعول کار هستیم.»
رهبری همچنین گفت: «این بچه‌ها از شما هستند، این‌ها جواهرهایی نایابی هستند که باید قدرشان را بدانید و اگر آن‌ها را رها کنید گناه بزرگی مرتکب شده‌اید. خداروشکر که ارکستری با کیفیت این چنینی در مملکت خودمان وجود دارد.»
رهبر ارکستر سمفونیک تهران در بخش دیگر صحبت‌هایش گفت: «این بچه‌ها در عرض یک هفته خود را حاضر کردند. پیش از این هیچ کس فکر نمی‌کرد در این مدت زمان کوتاه بتوان سمفونی شماره ۹ را اجرا کرد اما امشب این امر می‌سر شد.»
شما مخاطبین عزیز سایت «موسیقی ایرانیان» هم می توانید مهم ترین اتفاق سال ۱۳۹۳ در حوزه موسیقی را در بخش نظرات معرفی کنید.
دیدگاهتان را بنویسید